Kanser teşhisi almak, yalnızca fiziksel bir süreç değil; aynı zamanda kişinin zihinsel, duygusal ve sosyal dünyasında da derin etkiler bırakan bir deneyimdir. Kanser hastalığının tıbbi dönemlerini ve her bir evrede yaşanabilecek psikolojik süreçler her dönemde duygu, düşünce ve davranışlar açısından farklılık göstermektedir.
1- Tanı Aşaması: Şok ve Belirsizlik
Tıbbi Boyut:
Hastanın çeşitli tetkikler (biyopsi, tomografi, MR vb.) sonucunda kanser tanısı almasıyla başlar. Bu aşamada genellikle hastalığın evresi ve yayılımı belirlenmeye çalışılır.
Psikolojik Boyut:
- Şok, inkâr, yoğun kaygı ve korku yaygındır.
- “Neden ben?” sorusu sık sorulur.
- Gelecek belirsizleşir, ölüm korkusu tetiklenebilir.
- Sosyal destek arayışı artar.
Destek Önerisi:
Empatik iletişim, doğru bilgilendirme, destekleyici psikolojik danışmanlık bu dönemde kritik önemdedir.
2- Tedavi Süreci: Mücadele ve Yorgunluk
Tıbbi Boyut:
Cerrahi, kemoterapi, radyoterapi, immünoterapi gibi tedaviler uygulanır. Yan etkilerle baş etmek gerekebilir (saç dökülmesi, bulantı, halsizlik, bağışıklık düşüklüğü vb.).
Psikolojik Boyut:
- Fiziksel değişiklikler beden algısını etkileyebilir.
- Sürekli hastane ziyaretleri, iş/özel yaşamda aksamalara neden olabilir.
- Umut ve karamsarlık arasında gelgitler yaşanabilir.
- Yalnızlık hissi, depresyon ve tükenmişlik gözlemlenebilir.
Destek Önerisi:
Tedaviye paralel psikolojik destek, gevşeme teknikleri, grup terapileri ve aile katılımı faydalıdır.
3- Remisyon (İyileşme) Dönemi: Umut ve Kaygının Kesiştiği Nokta
Tıbbi Boyut:
Tedavi sonrası hastalığın gerilediği veya tamamen ortadan kalktığı dönemdir. Ancak düzenli kontroller devam eder.
Psikolojik Boyut:
- “Hastalık geri döner mi?” kaygısı ortaya çıkabilir.
- Yeniden hayata karışmak zorlayıcı olabilir.
- Bazı kişilerde “hayatta kalma suçluluğu” gelişebilir.
- Yaşam anlamı ve öncelikler değişebilir.
Destek Önerisi:
Bu dönemde farkındalık çalışmaları, yaşam tarzı değişiklikleri ve anlam arayışı üzerine odaklanmak iyileştiricidir.
4- Nüks (Tekrar) Dönemi: Kırılganlık ve Yeniden Başlama
Tıbbi Boyut:
Hastalığın yeniden ortaya çıkmasıdır. Yeni bir tedavi süreci planlanır.
Psikolojik Boyut:
- Moral kaybı, umutsuzluk, öfke sık görülür.
- “Yeniden başa döndüm” hissiyle baş etmek güçleşebilir.
- Aile içi ilişkilerde stres artabilir.
Destek Önerisi:
Daha güçlü psikolojik destek, umut odaklı yaklaşım, duygusal boşalımın sağlanması önemlidir.
5- Terminal Dönem (İlerlemiş Evre): Kabul ve Veda
Tıbbi Boyut:
Tedaviye yanıt alınamayan, yaşam sonu bakımın (palyatif bakım) öncelikli olduğu evredir.
Psikolojik Boyut:
- Ölümle yüzleşme, kaygı ve yas süreci başlar.
- Kimi zaman dinginlik, kimi zaman yoğun korku yaşanır.
- Aile bireylerinin de psikolojik desteğe ihtiyacı vardır.
Destek Önerisi:
Hastanın fiziksel konforunun yanında duygusal olarak da desteklenmesi; değerli vedalaşmaların sağlanması gerekir. Ruhsal bakım burada oldukça kıymetlidir.
HER DÖNEM FARKLI, HER DUYGU GERÇEK!
Kanser sadece hücreleri değil, insanın tüm benliğini etkileyen bir süreçtir. Her bir dönemin kendine özgü duyguları, ihtiyaçları ve mücadeleleri vardır. Bu nedenle bütüncül bir bakış açısı, hem tıbbi hem de psikolojik destek süreci el ele yürütmek hayati önem taşır.
Unutmayalım: “İyileşme sadece bedende değil, ruhta da başlar.”